Historia gitary, przynajmniej takiej jaką znamy ją dzisiaj, zaczyna się dopiero w połowie XIX w. Jednak instrumenty strunowe szarpane znane były już w starożytności, a niektóre echa przeszłości wybrzmiewają do dziś.

Historia gitary

W antycznym świecie Greków sporym uznaniem cieszyła się kitara, stanowiąca rodzaj liry. Jej struny mocowano z jednej strony do pudła rezonansowego, z drugiej do spoczywającego na dwóch ramionach jarzma. O jej szczególnej pozycji świadczy to, że była ona jednym – obok łuku – z atrybutów Apollona. Za sprawą Hellenów instrument trafił do innych społeczności świata śródziemnomorskiego, m.in. do Rzymu (jako cithara). Sam cesarz Neron grał na nim namiętnie i czynił to nawet – jak czarna legenda niesie – podczas wielkiego pożaru Wiecznego Miasta (historycy jednak w tej sprawie zgłaszają szereg zastrzeżeń).

Warto w tym momencie pochylić się nad problemem etymologii. Słowo „kitara” posiada starą, orientalną proweniencję. Rdzeń „tar” występuje w wielu wschodnich językach. Oznacza tyle co struna, a dodawane do niego przedrostki określają ich ilość. „Catúr” (w sanskrycie) lub „čatār” (w antycznym perskim) oznaczały czwórkę. Tymczasem kitara mogła mieć nawet kilkanaście strun. Oznacza to, że sama konstrukcja ulegała z czasem przekształceniom, ale nazwa pozostawała bez zmian. Jest to istotne, ponieważ w późniejszych wiekach terminologia sprzętu muzycznego czerpała z wzorców starożytnych.

We wczesnym średniowieczu, w kulturze Islamu nastąpił dynamiczny rozwój instrumentów strunowych, określanych zwykle mianem „qīthārah”. W związku z muzułmańską obecnością na Półwyspie Iberyjskim poszczególne rozwiązania przenikały do świata chrześcijańskiego. Już ok. XIII w. na zachodzie Europy można spotkać wiele rodzajów „gitar” przypominających dzisiejsze mandoliny. Od lutni odróżniały się głównie mniej skomplikowaną budową (lutnie posiadały np. wypukłe pudło rezonansowe wykonane z klejonych listewek, a w miarę czasu zyskiwały kolejne chóry, czyli pary strun). Wśród licznych, choć trochę zapomnianych, przodków współczesnych instrumentów można wymienić m.in.: średniowieczną giternę (do dziś przetrwały trzy egzemplarze, z czego jeden znaleziony w Elblągu), a także gitary: portugalską (wynalezioną w renesansie, wykorzystywaną do dziś w muzyce fado), barokową, czy popularną w dobie oświecenia angielską. Rozwiązania te różniły się wielkością, długością gryfu, budową główki, kształtem pudła rezonansowego, zdobieniami itd. Posiadały od czerech do sześciu chórów. Najczęściej były to instrumenty „domowe”, skierowane do szerokiego grona odbiorców.

Gitara klasyczna

Istotna zmiana nastąpiła dopiero w połowie XIX w. Od tego momentu można też mówić o pewnej standaryzacji. Przełom, jaki wtedy się dokonał, był dziełem hiszpańskiego lutnika Antonio de Torres Jurado. Zrezygnował on z chórów na rzecz sześciu pojedynczych strun. Zwiększył też rozmiar pudła rezonansowego, które wzmocnił poziomym i pionowym ożebrowaniem. Zmianie uległ też gryf, który znacznie się wydłużył. Opracowanie wówczas rozwiązania są stosowane do dziś.

Niespełna pół wieku później w amerykańscy wytwórcy instrumentów przekształcili pomysł innowatora, tak aby gitara współpracowała z metalowymi strunami. Aby mogło się tak stać, konieczne zwiększenie wytrzymałości konstrukcji.

Pierwsza gitara elektryczna

Jednym z problemów z jakim borykali się gitarzyści na początku XX w. była głośność instrumentu. Na rozwiązanie trzeba było czekać aż do początku lat 30., kiedy wynaleziono przystawkę elektromagnetyczną zdolną do rejestracji drań i przenoszenia sygnału do wzmacniacza. Co ciekawe: nowość ta pojawiła się w tzw. „latającej patelni” – metalowej gitarze hawajskiej. Przetworniki wkrótce zaczęto montować w innych konstrukcjach.

Gitara mogła więc przebić się przez dźwięk innych instrumentów. Jednak żadne rozwiązanie techniczne nie mogło równać się z modą na „wiosła”, jakie przyniósł rock ‘n roll. Popularność ta pozostaje aktualna do dziś.

Podsumowanie:

• Nazwa „gitara” wywodzi się z języków wschodnich i oznacza tyle co „cztery struny”.
• Aż do XVIII w. gitary przypominały dzisiejsze mandoliny, m.in. ze względu na obecność chórów (podwójnych strun).
• Gitara klasyczna, od której wyewoluowały dzisiejsze instrumenty, powstała w połowie XIX w. w Hiszpanii.